Cursus filosofie

De filosofen distantiëren zich vaak van andere filosofen, zelfs van de filosofie als een serieuze denkoefening. Zo vestigen ze bijzondere aandacht op de specifieke betekenis van hun eigen publicaties (en van henzelf). Michel Foucault vormt geen uitzondering op deze regel, maar zijn gedrag, vooral in zijn vroege werken, is zeer excentriek. Filosofen en hun teksten worden niet genoemd, maar alleen (wetenschappelijke) historische feiten. Niettemin is de expressieve kracht van zijn analyses duidelijk filosofisch, en het is dan ook niet verwonderlijk dat hij een grote invloed heeft gehad op filosofen. Het is ook duidelijk dat hij sterk beïnvloed is door andere filosofen, met name Friedrich Nietzsche (1844-1900) en Martin Heidegger (1889-1976).

Foucault stelt de mogelijkheden van filosofisch denken (en zeker het dagelijkse denken) radicaal ter discussie: wat we weten is niet het resultaat van onze eigen overwegingen, maar een vastgesteld cultureel feit dat we het beste alleen kunnen “archiveren” met een “archeologische” blik: “iedereen spreekt” (het maakt niet uit wie spreekt). Mensen denken dat ze zelf denken, terwijl ze in werkelijkheid producten zijn van “sociale conditionering”. Met name in Les mots et les choses (1966) en Surveiller et punir (1975) thematiseert Foucault het verdwijnen van de mens als “vrij subject”. Maar in latere werken, met name in zijn Geschiedenis van de seksualiteit in meerdere delen (vanaf 1976), ziet hij opnieuw ruimte voor zelfreflectie, liefde voor vrijheid en persoonlijk leven. Blijkbaar heeft hij een opvolger gevonden voor de “laatste mens”.

In deze cursus volgen we het traject van Foucault en beginnen we met zijn prachtige bespreking van Las Meninas van Velásquez. Aan het begin van de cursus ontvangt u een syllabus met enkele teksten van en over Foucault. 

Dr. Jaap Gruppelaar (1958) heeft filosofie en geschiedenis gestudeerd in Nijmegen en Leuven, evenals Nederlands recht aan de Open Universiteit. Hij heeft een doctoraat in de filosofie behaald.